Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης
Ένας μεγάλος αστεροειδής, γνωστός ως 2024 YR4 έγινε πρωτοσέλιδο την προηγούμενη εβδομάδα καθώς οι επιστήμονες πρώτα αύξησαν τις πιθανότητές του να χτυπήσει τη γη και μετά τις μείωσαν. Η τελευταία εκτίμηση λέει ότι ο αστεροειδής έχει 0,28% πιθανότητες να χτυπήσει τη Γη το 2032, σημαντικά χαμηλότερη από το 3,1% νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα.
Οι επιστήμονες λένε ότι είναι πλέον πιο πιθανό να συντριβεί στη Σελήνη, με τη Nasa να υπολογίζει την πιθανότητα να συμβεί αυτό στο 1%.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Όμως από τότε που ο 2024 YR4 εντοπίστηκε για πρώτη φορά μέσω ενός τηλεσκοπίου στην έρημο της Χιλής πριν από δύο μήνες – δεκάδες άλλα αντικείμενα έχουν περάσει πιο κοντά στη Γη από ό,τι τη Σελήνη, που υπό αστρονομικούς όρους ακούγονται σαν να πέρασαν σχεδόν ξυστά. Είναι πιθανό ότι άλλοι αστεροειδείς, αν και πολύ μικρότεροι, μας έχουν χτυπήσει ή έχουν καεί στην ατμόσφαιρα αλλά πέρασαν απαρατήρητοι.
Αυτή είναι η ιστορία των αστεροειδών για τους οποίους δεν έχουμε ακούσει ποτέ – αυτοί που μας προσπέρασαν, αυτοί που πέρασαν ξυστά και αυτοί που χτύπησαν τη γη. Η συντριπτική πλειοψηφία είναι ακίνδυνοι, όμως μερικοί φέρουν τις πιο πολύτιμες ενδείξεις για το ξεκλείδωμα των μυστηρίων της δημιουργίας του σύμπαντος, πληροφορίες που επιστήμονες θέλουν απεγνωσμένα να πάρουν στα χέρια τους.
Οι αστεροειδείς, που μερικές φορές αποκαλούνται και μικροί πλανήτες, είναι βραχώδη κομμάτια που έχουν απομείνει από το σχηματισμό του ηλιακού μας συστήματος πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Οι βράχοι περιφέρονται συνήθως σε τροχιά κοντά στη Γη, ωθούμενοι από τη βαρύτητα άλλων πλανητών.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, είναι αδύνατο να γνωρίζουμε πόσο κοντά έχουμε φτάσει στο να μας χτυπήσει ένας μεγάλος αστεροειδής. Η συστηματική παρακολούθηση αντικειμένων κοντά στη Γη ξεκίνησε μόλις στα τέλη του 20ου αιώνα, εξηγεί ο καθηγητής Mark Boslough από το Πανεπιστήμιο του Νέου Μεξικού. «Πριν από αυτό τους αγνοούσαμε περιφρονητικά», λέει.
Τώρα γνωρίζουμε, ότι αρκετά μεγάλα αντικείμενα – 40 μέτρα ή μεγαλύτερα – περνούν μεταξύ Γης και Σελήνης πολλές φορές το χρόνο. Αυτό είναι το μέγεθος αστεροειδούς που εξερράγη πάνω από τη Σιβηρία το 1908 τραυματίζοντας ανθρώπους και καταστρέφοντας κτίρια σε ακτίνα 200 τετραγωνικών μιλίων. Το πιο σοβαρό περιστατικό και η πιο κοντινή σύγκριση με τον YR4, ήταν ένας αστεροειδής που ονομαζόταν Apophis που πέρασε ξυστά μας. Εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 2004 και είχε πλάτος 375 μέτρα ή περίπου το μέγεθος ενός κρουαζιερόπλοιου.
Ο καθηγητής Patrick Michel από το Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έρευνας της Γαλλίας (CNRS) παρακολούθησε τον Apophis και θυμάται ότι θεωρήθηκε ο πιο επικίνδυνος αστεροειδής που έχει εντοπιστεί ποτέ.
Χρειάστηκε να περάσουν εννιά χρόνια για να γίνουν αρκετές παρατηρήσεις προκειμένου να καταλάβουμε ότι δεν επρόκειτο να χτυπήσει τη Γη. Όμως λέει ότι υπήρχε μια μεγάλη διαφορά με τον YR4. «Δεν ξέραμε τι να κάνουμε. Ανακαλύψαμε κάτι, προσδιορίσαμε μια πιθανότητα πρόσκρουσης και μετά σκεφτήκαμε ποιον να καλέσουμε;», λέει. «Οι επιστήμονες και οι κυβερνήσεις δεν είχαν ιδέα πώς να αντιδράσουν».
ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟΣ ΧΩΡΟΣ
Μια μεγάλη πρόσκρουση αστεροειδούς θα μπορούσε να είναι καταστροφική σε περίπτωση που συμβεί σε περιοχή όπου ζουν άνθρωποι. Δεν γνωρίζουμε ακόμη πόσο μεγάλος είναι ο YR4, αλλά αν βρίσκεται στο ανώτερο άκρο των εκτιμήσεων – περίπου 90 μέτρα – πιθανότατα θα παραμείνει ουσιαστικά άθικτος, αντί να διασπαστεί, καθώς εισέρχεται στην ατμόσφαιρα της Γης.
«Η μάζα του αστεροειδούς που θα επιβιώσει θα μπορούσε να δημιουργήσει έναν κρατήρα. Οι δομές σε άμεση γειτνίαση πιθανότατα θα καταστραφούν και οι άνθρωποι στην τοπική περιοχή (διαμέτρου δεκάδων χιλιομέτρων) θα κινδυνεύσουν από σοβαρό τραυματισμό», εξηγεί η καθηγήτρια Kathryn Kunamoto από το Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Livermore. Μερικοί άνθρωποι ενδεχομένως να πεθάνουν.
Όμως από την εποχή του Apophis, υπήρξαν τεράστιες πρόοδοι σε αυτό που ονομάζεται πλανητική άμυνα. Ο καθηγητής Michel είναι μέλος της Διεθνούς Συμβουλευτικής Ομάδας Σχεδιασμού Διαστημικής Αποστολής. Οι εκπρόσωποί της συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις για το πώς να ανταποκριθούν σε μια απειλή αστεροειδών και να εκτελέσουν ασκήσεις προσομοίωσης για απευθείας χτυπήματα. Υπάρχει μια σε εξέλιξη αυτή τη στιγμή: Εάν ο αστεροειδής βρισκόταν σε πορεία να χτυπήσει μια κωμόπολη ή πόλη, ο Δρ Boslough συγκρίνει την αντίδραση με τις προετοιμασίες που γίνονται για έναν μεγάλο τυφώνα, συμπεριλαμβανομένων των εκκενώσεων και των μέτρων για την προστασία των υποδομών.
Η Συμβουλευτική Ομάδα Σχεδιασμού Διαστημικής Αποστολής θα συνεδριάσει ξανά τον Απρίλιο για να αποφασίσει τι θα κάνει με τον YR4. Μέχρι τότε οι περισσότεροι επιστήμονες αναμένουν ότι ο κίνδυνος θα έχει σχεδόν εξαλειφθεί, καθώς οι υπολογισμοί τους για την τροχιά του γίνονται πιο ακριβείς.
Έχουμε όντως επιλογές πέρα από το να «δεχτούμε το χτύπημα», όπως το θέτει η Δρ. Kunamoto.
Η NASA και η Ευρωπαϊκή Διαστημική Υπηρεσία έχουν αναπτύξει τεχνολογίες για να ωθήσουν επικίνδυνους αστεροειδείς εκτός πορείας. Το τεστ διπλής ανακατεύθυνσης αστεροειδών (DART) της NASA χτύπησε με επιτυχία τον αστεροειδή Dimorphos με ένα διαστημόπλοιο για να αλλάξει την πορεία του.
Ωστόσο, οι επιστήμονες είναι δύσπιστοι εάν αυτό θα λειτουργούσε στην περίπτωση του YR4 λόγω της αβεβαιότητας σχετικά με το από τι είναι φτιαγμένος και του μικρού χρονικού διαστήματος που προσφέρεται για την επιτυχή εκτροπή του.
Έπειτα, τι γίνεται με τους αστεροειδείς που χτυπούν τη Γη; Μια αμήχανη αλήθεια για τους επιστήμονες είναι ότι ένα άμεσο χτύπημα σε ξηρά, μακριά από ανθρώπους, είναι το ιδανικό σενάριο για αστεροειδείς.
Αυτό δίνει στους επιστήμονες πραγματικά κομμάτια από μακρινά αντικείμενα εντός του ηλιακού μας συστήματος, καθώς και πληροφορίες για την ιστορία των επιπτώσεων πάνω στη Γη.
Σχεδόν 50.000 αστεροειδείς έχουν βρεθεί στην Ανταρκτική. Ο πιο διάσημος, που ονομάζεται ALH 84001, πιστεύεται ότι προέρχεται από τον Άρη και περιέχει ορυκτά με ζωτικά στοιχεία για την ιστορία του πλανήτη, υποδηλώνοντας ότι ήταν ζεστός και είχε νερό στην επιφάνειά του πριν από δισεκατομμύρια χρόνια.
Το 2023 οι επιστήμονες εντόπισαν έναν αστεροειδή που ονομάζεται 33 Polyhymnia που θα μπορούσε να έχει ένα στοιχείο πιο πυκνό από οτιδήποτε υπάρχει στη Γη. Αυτό το υπέρβαρο στοιχείο θα ήταν κάτι εντελώς νέο για τον πλανήτη μας. Ο 33 Polyhymnia απέχει τουλάχιστον 170 εκατομμύρια χιλιόμετρα, αλλά είναι μια ένδειξη της απίστευτης δυνατότητας που παρέχουν οι αστεροειδείς στην έρευνα της δημιουργίας του σύμπαντος.
Τώρα που οι πιθανότητες να χτυπήσει ο YR4 την Σελήνη είναι μεγαλύτερες, ορισμένοι επιστήμονες ενθουσιάζονται με το σενάριο. Μια πρόσκρουση θα μπορούσε να δώσει πραγματικές απαντήσεις σε ερωτήματα που μόνο προσομοιώσεις με τη χρήση υπολογιστών έχουν δώσει μέχρι τώρα. «Το να έχουμε έστω και ένα μόνο σημείο δεδομένων ενός πραγματικού παραδείγματος θα ήταν απίστευτα ισχυρό», λέει ο καθηγητής Gareth Collins από το Imperial College του Λονδίνου. «Πόσο υλικό εξαλείφεται όταν χτυπάει ο αστεροειδής; Πόσο γρήγορα πηγαίνει; Πόσο μακριά ταξιδεύει;», ρωτάει.
Θα τους βοηθούσε να αντιπαραβάλουν τα σενάρια που έχουν διαμορφώσει για τις προσκρούσεις αστεροειδών στη Γη καθώς και στη δημιουργία καλύτερων προβλέψεων.
Ο YR4 μας υπενθυμίζει ότι ζούμε σε έναν πλανήτη ευάλωτο σε συγκρούσεις με αντικείμενα από τα οποία είναι γεμάτο το ηλιακό σύστημα – βράχους.
Οι επιστήμονες προειδοποιούν κατά του εφησυχασμού, λέγοντας ότι είναι θέμα πότε και όχι αν, ένας μεγάλος αστεροειδής απειλήσει την ανθρώπινη ζωή στη Γη, αν και οι περισσότεροι αναμένουν ότι αυτό θα συμβεί στους επόμενους αιώνες και όχι δεκαετίες.
Στο μεταξύ, η ικανότητά μας να παρακολουθούμε το διάστημα βελτιώνεται συνεχώς. Αργότερα φέτος η μεγαλύτερη ψηφιακή φωτογραφική μηχανή που κατασκευάστηκε ποτέ θα αρχίσει να λειτουργεί στο Παρατηρητήριο Vera Rubin στη Χιλή, ικανή να απαθανατίσει τον νυχτερινό ουρανό με απίστευτη λεπτομέρεια. Όσο πιο κοντά και περισσότερο κοιτάμε, τόσο περισσότερους αστεροειδείς που περιστρέφονται κοντά στη Γη είναι πιθανό να εντοπίσουμε.